Ô nhiễm môi trường đất - nguyên nhân và cách khắc phục

Ô nhiễm môi trường đất hiện nay đang là vấn đề quan trọng, tác động trực tiếp đến đời sống sinh hoạt hằng ngày, sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người dân. Hãy cùng tìm hiểu với chúng tôi thế nào là ô nhiễm môi trường đất là cách khắc phục. 

Tài nguyên đất là một loại tài nguyên thiên nhiên mà con người có thể sử dụng trực tiếp, chế biến thành sản phẩm vật chất để đáp ứng các nhu cầu trong cuộc sống. Khi môi trường đất bị ô nhiễm sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống của con người.

>> Ô nhiễm môi trường biển - nguyên nhân và cách xử lý

Ô nhiễm môi trường đất và cách khắc phục

Ô nhiễm môi trường đất là một phần của suy thoái đất ido sự hiện diện hóa chất xenobamel (do con người tạo ra) hoặc sự thay đổi trong môi trường đất tự nhiên. Ô nhiễm môi trường đất thường gây ra bởi hoạt động trong công nghiệp, hóa chất trong nông nghiệp hoặc xử lý chất thải không đúng theo quy định.

Thực trạng ô nhiễm môi trường đất

Hầu hết các khu vực đất không được sử dụng đã bị xuống cấp, bị sa mạc hóa hoặc nó đã mất giá trị do khai thác bất hợp lý. Một số khu vực rộng lớn của quỹ đất nông nghiệp và phi nông nghiệp đã bị ô nhiễm nghiêm trọng, trong bối cảnh dân số ngày càng tăng và phát triển mạnh mẽ của khu đô thị và khu công nghiệp mới.

Thực trạng ô nhiễm môi trường đất hiện nay.

Theo Cục Môi trường Việt Nam, chất lượng môi trường đất ở hầu hết các khu vực đô thị hiện nay đang trở nên ô nhiễm nghiêm trọng do chất thải và rác thải từ các hoạt động công nghiệp, xây dựng, sinh hoạt và lượng rác thải. Ngoài ra nước ta cũng bị chiến tranh tàn phá rất nặng nề nên lượng du hóa chất còn sót lại trong chiến tranh, cũng là một nguồn gây ô nhiễm môi trường đất. 

Báo cáo môi trường quốc gia ( 2010) cho thấy ít nhất 77 triệu lít thuốc diệt cỏ đã được quân đội Hoa Kỳ đã sử dụng trong chiến tranh Việt Nam, một nửa trong số đó là các chất độc màu da cam chứa hàm lượng chất độc cao. Viện Y học thuộc viện Hàn lâm khoa học quốc gia Mỹ nghiên cứu rằng có mối liên hệ giữa chất độc màu da cam và sự hình thành một số loại bệnh ung thư trên con người. Một số khu vực tại Việt Nam chịu sự ảnh hưởng nặng nề của chất độc màu da cam có tỷ lệ cao các loại bệnh tật, dị tật bẩm sinh và căn bệnh ung thư quái ác.

Trong chiến tranh ở Việt Nam, Mỹ sử dụng chất độc màu da cam để phá hủy rừng cây ngăn không cho bộ đội ta lẩn trốn và vận chuyển lương thực vũ khí tiếp tế. Loại chất độc này khi được rải xuống một khu rừng, chất độc màu da cam tiêu diệt toàn bộ thảm thực vật. Phá hủy rễ cây, làm lá chết và rụng, làm cho một số khu rừng từ rợp lá trở nên trơ trụi. Chất độc màu da cam thấm vào đất, ngăn chặn sự phát triển của các loại cây sau này, phá hủy ngành nông nghiệp và gây nhiều ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người.

Mỹ thả chất độc màu da cam trong chiến tranh

Khu vực núi, địa hình dốc, phải đối mặt với nguy cơ xói mòn đất ở các khu vực như Hà Giang, Sơn La... Khu vực Ninh Thuận đến các tỉnh Bình Thuận đang đe dọa bởi sa mạc hóa. Đồng bằng sông Cửu Long là vùng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu, với các hiện tượng xâm nhập mặn.

Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường đất phổ biến

Ô nhiễm môi trường đất được xem là hiện tượng hàm lượng các chất có tự nhiên trong đất tăng lên, hoặc thêm các độc chất lạ (đến vượt mức cho phép), gây độc hại cho môi trường, sinh vật và làm xấu cảnh quan. 

Có 2 nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường chủ yếu đó là

Do con người:

- Rác thải của con người: hoạt động sinh hoạt hằng ngày của con người đã thải ra một lượng lớn các chất thải. Các loại khó tái chế như nilon, đồ ăn thừa.. đã khiến cho môi trường đất bị ô nhiễm và ảnh hưởng tới chất lượng của đất.

- Các nhà máy, công xưởng, khu công nghiệp trong quá trình sản xuất đã thải không ít chất thải, nước thải ra môi trường gây ô nhiễm.

- Việc sử dụng thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ cũng ảnh hưởng ít nhiều đến môi trường đất

Các nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường đất do các chất gây ô nhiễm cụ thể sẽ có:

- Chất thải khí: CO là chất thải gây ô nhiễm đất điển hình nhất, đây là chất thải khí không hoàn toàn carbon, được thải ra từ các động cơ như xe máy, xe ô tô, khói từ lò gạch, lò bếp củi, các loại máy nổ hoặc núi lửa phun trào.

- Chất thải từ kim loại: Kim loại nặng cũng chính là nguyên nhân làm ô nhiễm môi trường điển hình như các loại bình điện, các chất thải mịn, sắt và phế liệu...chúng có thể tồn tại trong môi trường đất với nhiều dạng khác nhau.

- Chất phóng xạ: Đây cũng là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường đất do các chất phóng xạ cũng khá phổ biến hiện nay, chúng có thể ngấm vào đất và khi vượt quá ngưỡng cho phép điều này sẽ gây hại cho hệ sinh vật.

- Chất thải hóa học và chất thải hữu cơ: Phân bón, thuốc trừ sâu, chất tẩy rửa. màu vẽ, thuốc nhuộm, công nghiệp sản xuất đồ da, hóa chất.

- Dầu: Nếu đổi các chế phẩm từ dầu lên trên bề mặt đất cũng là nguyên nhân gây ô nhiễm, bởi vì dầu làm đất thiếu không khí, ngăn cản trao đổi năng lượng mặt trời của đất.

- Thuốc trừ sâu và thuốc diệt cỏ: Là loại chất dùng để diệt sâu bệnh. Thuốc trừ sâu là một chất hóa học, tác nhân sinh học, kháng khuẩn, khử trùng hoặc thiết bị được sử dụng để chống lại bất kì loại sâu bệnh nào. Không thể phủ nhận được những lợi ích đối với việc sử dụng thuốc trừ sâu,tuy nhiên cũng có những hạn chế, chẳng hạn như độc tính tiềm tàng đối với con người và các sinh vật khác.

Thuốc trừ sâu vứt bừa bãi,

Hậu quả của ô nhiễm môi trường đất gây ra

- Chất lượng đất suy giảm, thảm thực vật bị phá hủy. Gia tăng tình trạng xói mòn đất, thường xuyên xảy ra sạt lỡ đất thiên tai.

- Dư thừa muối trong đất: đất dư thừa Na+ nhưng lại thiếu các chất dinh dưỡng cần thiết.

- Chất lượng đất bị suy giảm, ảnh hưởng đến sản lượng và chất lượng của các loại cây trồng. Gia tăng các loại sâu bệnh, suy giảm sản lượng ảnh hưởng kinh tế. 

- Sự xuống cấp hóa học sự là sự mất đi những chất dinh dưỡng cần thiết và cơ bản trong quá trình hình thành đất.

- Sự xuống cấp sinh học cùng với sự gia tăng tỉ lệ khoáng hóa của mùn mà không có sự bù đắp các chất hữu cơ có trong đất sẽ làm cho đất nhanh chóng nghèo kiệt, và giảm khả năng hấp thụ cũng như giảm khả năng cung cấp N cho sinh vật. Đa dạng sinh vật trong môi trường đất sẽ bị suy giảm.

Hậu quả của ô nhiễm môi trường đất

- Ảnh hưởng xấu đến nguồn nước ngầm: qua cơ chế thẩm thấu. Những chất độc hại sẽ theo cơ chế thẩm thấu đi xuống mạch nước ngầm, gây nên các bệnh tiềm ẩn gây nguy hiểm đến sức khỏe của con người.

- Làm thay đổi các thành phần cũng như tính chất của đất; làm chai cứng đất; chua đất; làm thay đổi cân bằng dinh dưỡng giữa đất và cây trồng do hàm lượng nitơ còn dư thừa trong đất (chỉ có khoảng 50% nitơ được bón trong đất được thực vật sử dụng, số còn lại là nguồn gây ô nhiễm môi trường đất).

Hoạt động công nghiệp gây ô nhiễm môi trường.

- Là tác nhân gây một số bệnh truyền nhiễm, và các bệnh do giun sán, ký sinh trùng đặc biệt là trẻ em ở các vùng nông thôn.

- Các chất phóng xạ, kim loại, nilon do không thể phân hủy được trong đất.

- Ô nhiễm môi trường đất cơ tiềm ẩn những nguy cơ mắc bệnh như dị tật bẩm sinh, rối loạn, hô hấp khi sử dụng.

Có những biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường đất

- Nâng cao nhận thức, tuyên truyền cho người dân về những hậu quả của ô nhiễm môi trường. Đưa vấn đề ô nhiễm môi trường vào giảng dạy ở các cấp học.

- Nghiêm cấm các hành vi xả rác, nước thải, bể phốt.. và các loại hóa chất độc hại thải ra môi trường. Xử lý các bãi rác tự phát.

- Nâng cao vai trò quản lý cũng như hệ thống pháp luật về xử lý môi trường.

- Hướng đến sản xuất nông nghiệp sạch, hạn chế sử dụng các hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật. Nhân rộng các mô hình nông nghiệp xanh, bền vững. Xử lý các trường hợp để rác thải trong nông nghiệp như vỏ thuốc trừ sâu, bảo vệ thực vật ra môi trường..

- Thâm canh, xen canh tận dụng tốt mùa vụ và thời tiết. 

Các hoạt động thu gom rác thải

- Làm sạch hoặc xử lý môi trường bằng khắc phục đất và trầm tích bị ô nhiễm dầu. Sử dụng các biện pháp đúng quy trình tránh để lây lan.

- Đưa ra các chính sách phù hợp giúp đỡ các doanh nghiệp, khuyến khích xây dựng hệ thống xử lý chất thải. Xử lý nghiêm những trường hợp xả thải trộm, hoặc có hành vi gian dối thải các chất thải chưa qua xử lý ra môi trường đất

- Áp dụng các biện pháp chống xói mòn như: áp dụng biện pháp nông lâm kết hợp, và lâm ngư kết hợp với các dạng mô hình đa dạng và phong phú; kết hợp trồng trọt với chăn nuôi một cách hợp lý; Xây dựng và tiến hành tu sửa kênh mương với hệ thống thoát nước và tưới tiêu hợp lý,..

Mỗi chúng ta cần:

- Giảm lượng rác thải ra môi trường đất: Hạn chế xả rác ra môi trường, hãy để rác đúng nơi quy định và tiến hành phân loại rác.

- Hãy đổ dầu mỡ vào thùng rác thay vì ra đất.

- Hãy xây dựng nền nông nghiệp xanh: Hạn chế hoặc không sử dụng các loại thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật. Sử dụng các loại gen có khả năng chống chịu lớn. Thâm canh, xen canh.

- Áp dụng biện pháp chống xói mòn đất như: Xây dựng các mô hình trồng trọt kết hợp chăn nuôi hợp lý. Tích cực trồng cây gây rừng không để đất bị xói mòn.

- Tái chế rác thải: Hạn chế hoặc không sử dụng túi nilon, thay túi nilon bằng túi giấy, tiến hành tái sử dụng như nhựa,thùng carton..

- Hạn chế rác thải nhựa: Hãy sử dụng các sản phẩm từ giấy như túi, hộp..thay các hộp nhựa, túi nilon. Sử dụng túi vải thay thế túi nilon để bảo vệ môi trường.

Để có thể bảo vệ môi trường đất vai trò quyết định nhất vẫn là ý thức của mỗi người. Không có một biện pháp nào hiệu quả bằng việc nâng  cao ý thức, tuyên truyền trên các phương tiện truyền thông đại chúng, phổ biến cho mỗi người dân về trách nhiệm của bản thân. Một người chúng ta hãy cùng chung tay bảo vệ môi trường đất nhé!